Doanh nghiệp là gì – Hiểu rõ hơn dưới các góc nhìn đa dạng

Elon Musk từng mô tả doanh nghiệp như một “chòi lọc tư duy”, nơi các tâm hồn sáng tạo đặt ra những thách thức và kiến tạo những ý tưởng. Nhìn nhận từ góc độ này, doanh nghiệp ngoài là một tổ chức tạo ra lợi nhuận, còn trở thành nguồn lực lượng động viên cho sự phát triển và tiến bộ. Vậy để hiểu doanh nghiệp là gì và có cái nhìn tổng quan hơn về doanh nghiệp, hãy theo dõi bài viết sau.

Doanh nghiệp là gì? 

Thuật ngữ doanh nghiệp xuất hiện đầu tiên tại Việt Nam từ năm 1948, theo tinh thần của Sắc lệnh số 104/SL ngày 01.01.1948 về doanh nghiệp quốc gia. Trong giai đoạn kinh tế kế hoạch hóa tập trung, thuật ngữ này đã ít được sử dụng, thay vào đó là các thuật ngữ như xí nghiệp, đơn vị kinh tế, cơ quan kinh tế, và nhiều thuật ngữ khác.

Cho đến khi Việt Nam chuyển từ mô hình kinh tế kế hoạch sang xây dựng nền kinh tế đa dạng hoạt động theo cơ chế thị trường với sự điều tiết của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, thuật ngữ “doanh nghiệp” mới được phục hồi và sử dụng rộng rãi.

Theo tinh thần của Luật Công ty năm 1990 và Luật Doanh nghiệp năm 1999, thuật ngữ doanh nghiệp được định nghĩa là một thực thể pháp lý được thành lập và đăng ký kinh doanh với mục đích thực hiện các hoạt động kinh doanh.

Quy định tại khoản 10 Điều 4 Luật Doanh nghiệp năm 2020 tiếp tục củng cố và xác định rõ hơn về khái niệm và các quy định liên quan đến doanh nghiệp như sau: “Doanh nghiệp là tổ chức có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch, được thành lập hoặc đăng ký thành lập theo quy định của pháp luật nhằm mục đích kinh doanh”.

Doanh nghiệp có đặc điểm như thế nào?

Mỗi loại hình doanh nghiệp mang những đặc điểm riêng nổi bật, tuy nhiên chúng đều có những đặc điểm chung sau đây:

Doanh nghiệp có tính hợp pháp

Để hoạt động, doanh nghiệp phải phối hợp với cơ quan có thẩm quyền với mục đích để đăng ký kinh doanh và nhận giấy phép đăng ký thành lập. Khi đã được cấp phép kinh doanh, doanh nghiệp được công nhận về hoạt động kinh doanh, được bảo hộ bởi các quy định pháp luật và chịu trách nhiệm theo các quy định liên quan.

Hoạt động cung cấp dịch vụ hoặc kinh doanh thường xuyên

Hầu hết các doanh nghiệp hướng đến mục tiêu tạo lợi nhuận thông qua các hoạt động như mua bán, sản xuất lợi nhuận, và cung ứng hàng hóa hoặc dịch vụ để phục vụ người tiêu dùng. Tuy nhiên, có những doanh nghiệp xã hội đặc thù, hoạt động với mục tiêu không chỉ vì lợi nhuận mà còn vì lợi ích cộng đồng và môi trường. Ví dụ như các doanh nghiệp về điện, nước, vệ sinh,…

Doanh nghiệp có tổ chức đầy đủ

Doanh nghiệp cần có tổ chức để điều hành, có cơ sở hạ tầng, trụ sở giao dịch hoặc đăng ký, và có tài sản riêng để quản lý. Các doanh nghiệp cũng được phân loại theo loại hình pháp nhân, bao gồm cả doanh nghiệp tư nhân.

Tìm hiểu về các loại hình doanh nghiệp hiện nay

Theo quy định của Luật Doanh nghiệp 2020, các loại hình doanh nghiệp là gì?

Công ty TNHH 2 thành viên trở lên

Công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên là loại doanh nghiệp có quy mô từ 02 đến 50 thành viên, bao gồm cả tổ chức và cá nhân. Sau khi được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, công ty này sẽ có tư cách pháp nhân. Quy định rằng, công ty này không được phép phát hành cổ phần, trừ khi có ý định chuyển đổi thành công ty cổ phần.

Đặc biệt, công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên cũng được phép phát hành trái phiếu. Điều này dựa theo quy định của Luật Doanh nghiệp 2020 và các quy định khác của pháp luật liên quan. Trong trường hợp phát hành trái phiếu riêng lẻ, công ty phải tuân thủ mọi quy định tại Điều 128 và Điều 129 của Luật Doanh nghiệp 2020.

Công ty TNHH 1 thành viên

Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên là dạng doanh nghiệp mà một tổ chức hoặc một cá nhân đóng vai trò là chủ sở hữu (gọi là chủ sở hữu công ty). Trong trường hợp này, chủ sở hữu công ty chịu trách nhiệm về nghĩa vụ tài sản khác và các khoản nợ của công ty trong phạm vi số vốn điều lệ của công ty.

Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên khi được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp sẽ có tư cách pháp nhân. Quy định rằng công ty này không được phép phát hành cổ phần, trừ khi có kế hoạch chuyển đổi thành công ty cổ phần.

Ngoài ra, công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên cũng được cho phép để phát hành trái phiếu theo quy định của Luật Doanh nghiệp 2020 và các quy định khác của pháp luật liên quan. Việc phát hành trái phiếu riêng lẻ sẽ tuân thủ mọi quy định tại Điều 128 và Điều 129 của Luật Doanh nghiệp 2020.

Công ty cổ phần

Công ty cổ phần, một loại hình doanh nghiệp đặc trưng, thể hiện những đặc điểm chính rất riêng như:

Vốn điều lệ của công ty được phân chia thành các phần nhỏ gọi là cổ phần, và có thể thuộc sở hữu của cả tổ chức và cá nhân. Số lượng cổ đông tối thiểu là 03, nhưng không có hạn chế về số lượng tối đa. Trách nhiệm của cổ đông chỉ giới hạn trong phạm vi số vốn họ đã góp vào doanh nghiệp.

Cổ đông trong các công ty cổ phần đều có quyền tự do chuyển nhượng cổ phần của mình cho bất kỳ bên nào, trừ khi có các quy định cụ thể theo khoản 3 của Điều 120 và khoản 1 của Điều 127 trong Luật Doanh nghiệp 2020.

Công ty cổ phần được công nhận là một tư cách pháp nhân ngay từ ngày có Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp. Đồng thời, công ty này có quyền phát hành cổ phần, trái phiếu, và các loại chứng khoán khác theo quy định của pháp luật.

Công ty hợp danh

Công ty hợp danh là một hình thức doanh nghiệp có các đặc điểm quan trọng như sau:

Đầu tiên, công ty phải có ít nhất 02 thành viên là chủ sở hữu chung, gọi là thành viên hợp danh, kinh doanh dưới một tên chung. Ngoài ra, công ty có thể có hoặc không có thêm thành viên góp vốn.

Thành viên hợp danh bắt buộc phải là cá nhân và chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với các nghĩa vụ của công ty. Thành viên góp vốn trong khi đó có thể là tổ chức hoặc cá nhân và những người này chỉ chịu trách nhiệm về các khoản nợ của công ty trong phạm vi số vốn đã cam kết góp.

Công ty hợp danh kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp sẽ có tư cách pháp nhân. Tuy nhiên, nó không được phép phát hành bất kỳ loại chứng khoán nào, điều này giúp giữ cho cấu trúc quản lý và sở hữu của công ty ổn định và không phức tạp.

Doanh nghiệp tư nhân

Doanh nghiệp tư nhân là một hình thức doanh nghiệp mà một cá nhân làm chủ và chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản cá nhân đối với mọi hoạt động của doanh nghiệp. Điều này có nghĩa là chủ sở hữu cá nhân đảm bảo mọi nghĩa vụ và nghĩa vụ tài sản của doanh nghiệp.

Doanh nghiệp tư nhân sẽ không được quyền phát hành bất kỳ loại chứng khoán nào. Nói cách khác, không có cổ phần hay chứng khoán nào của doanh nghiệp được công chúng giao dịch. Mỗi cá nhân trong đó chỉ được quyền thành lập một doanh nghiệp tư nhân. Chủ doanh nghiệp tư nhân không thể đồng thời là chủ hộ kinh doanh và thành viên hợp danh của công ty hợp danh.

Doanh nghiệp tư nhân cũng không có quyền góp vốn để thành lập hoặc mua cổ phần, phần vốn góp trong các hình thức doanh nghiệp khác như công ty hợp danh, công ty trách nhiệm hữu hạn hoặc công ty cổ phần. Điều này giới hạn sự linh hoạt và tính tách biệt của doanh nghiệp tư nhân với các doanh nghiệp khác.

Để thành lập doanh nghiệp cần trải qua các bước nào?

Quá trình chuẩn bị thủ tục thành lập doanh nghiệp đòi hỏi sự chặt chẽ và tuân thủ các bước quy định. Dưới đây là những bước cơ bản mà mọi doanh nghiệp cần thực hiện:

• Bước 1. Lựa chọn loại hình doanh nghiệp: Xác định loại hình doanh nghiệp phù hợp với mục tiêu kinh doanh và yêu cầu pháp lý.
• Bước 2. Đặt tên doanh nghiệp: Chọn một tên phản ánh đúng hoạt động kinh doanh và không trùng lặp với các doanh nghiệp đã đăng ký.
• Bước 3. Chuẩn bị hồ sơ đăng ký: Tham khảo Luật Doanh nghiệp và các nghị định hướng dẫn hoặc trang chủ của Sở Kế hoạch và Đầu tư để biết chi tiết về hồ sơ đăng ký.
• Bước 4. Soạn thảo hồ sơ đăng ký: Lập hồ sơ đăng ký theo quy định và kiểm tra kỹ lưỡng để đảm bảo tính đầy đủ và chính xác.
• Bước 5. Nộp hồ sơ: Gửi hồ sơ đăng ký tới Phòng đăng ký kinh doanh thuộc Sở Kế hoạch và Đầu tư nơi doanh nghiệp có trụ sở.
• Bước 6. Nhận kết quả: Đợi và nhận kết quả từ cơ quan chức năng có thẩm quyền, kiểm tra thông báo và xác nhận việc hoàn tất thủ tục đăng ký.

Quá trình này giúp doanh nghiệp bắt đầu hợp pháp hóa và tiến triển theo đúng quy định pháp luật.

Những giá trị mà doanh nghiệp mang đến cho xã hội

Doanh nghiệp không chỉ đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế mà còn mang lại nhiều lợi ích quan trọng cho xã hội. Thứ nhất, chúng cung cấp sản phẩm và dịch vụ đa dạng, đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của người dân, đồng thời đưa ra các lựa chọn với mức giá phù hợp nhất.

Thứ hai, vai trò tạo việc làm của doanh nghiệp không thể phủ nhận, giúp giảm tình trạng thất nghiệp và đóng góp vào việc cải thiện chất lượng cuộc sống cho cộng đồng.

Thứ ba, sự cạnh tranh giữa doanh nghiệp thúc đẩy đổi mới và cải tiến. Từ đó nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ, đồng thời giảm giá thành, mang lại lợi ích trực tiếp cho người tiêu dùng.

Thứ tư, doanh nghiệp không chỉ đóng thuế mà còn bổ sung nguồn thu nhập cho ngân sách nhà nước, hỗ trợ các dự án và chính sách xã hội.

Cuối cùng, vai trò của doanh nghiệp trong việc đổi mới và sáng tạo giúp cải thiện cuộc sống và tiện ích cho xã hội, thể hiện sự quan trọng và đa chiều của chúng trong môi trường xã hội ngày nay.

Lời kết

Doanh nghiệp không chỉ là một tổ chức kinh tế mà còn là nguồn lực quan trọng góp phần vào sự phồn thịnh và phát triển của xã hội. Với vai trò đa chiều, doanh nghiệp tạo ra những giá trị kinh tế, giải quyết nhu cầu việc làm. Và thúc đẩy cạnh tranh, làm cho cuộc sống xã hội trở nên phong phú và tiến bộ hơn.

Sự đa dạng và đổi mới của doanh nghiệp cũng trở thành động lực cho sự phát triển kinh tế mà còn là động lực cho sự tiến bộ xã hội. Qua đó, ta nhận thức rõ rằng, doanh nghiệp đóng vai trò làm giàu cho bản thân, là đối tác không thể thiếu trong việc xây dựng một xã hội phồn thịnh và bền vững. Điều này làm cho doanh nghiệp trở thành một phần không thể thiếu, làm nên giá trị và tầm vóc của xã hội ngày nay.